Willemsen, C.
De psychiater en de witte vlek. 30 jaar GGZ Midden-Brabant
1970-2000
Sun, Nijmegen 2004 208 pagina's
ISBN 90 5875145 7, € 29,50
Dit boek werd geschreven in opdracht van ggz Midden-Brabant
ter gelegenheid van het tienjarig bestaan. De titel wijst op
de witte vlek op de kaart van de Nederlandse psychiatrie in
de regio Tilburg tot 1970. Psychiatrische patiënten uit
Midden-Brabant werden traditioneel verwezen naar de
psychiatrische inrichtingen buiten de regio, zoals Voorburg
in Vught en Coudewater in Rosmalen. Ten tijde van de oprichting
van de ggz in Tilburg, in 1972, werd voor heel Brabant een
psychiatrischebeddencapaciteit voorspeld van 5.936 binnen 8
jaar, terwijl de voorziene behoefte (1,75 promille) 'slechts'
3.547 bedden was. Een omvangrijke herspreiding was dus nodig om
in Tilburg minstens 250 bedden te realiseren. Het is direct al
fascinerend hoe dominant de inrichtingen in die periode waren,
ondanks de naoorlogse pleidooien van Querido, Kat en Trimbos voor
een districtsgewijze organisatie van de ggz. Overigens moet nu
vermeld worden dat de klinische capaciteit in Nederland momenteel
(2005) ongeveer 1,35 promille bedraagt en daarmee in Europa nog
een van de hoogste is. In Triëst en een aantal andere regio's
in het westen van de wereld wordt thans met 0,25 promille
beddencapaciteit gewerkt in een overigens zeer sterk ambulant
model. De historische wortels van de geestelijke gezondheidszorg
in de regio en de tijdgeest in de jaren zeventig worden door het
authentieke materiaal dat de auteur gebruikt fraai in kaart
gebracht. Het spanningsveld tussen het terechte belang van
de regio Midden-Brabant om een eigen regionale
psychiatrievoorziening te hebben en het verzet daartegen,
vooral van de kant van de antipsychiatriebeweging, werd
daarbij gecompliceerd door de (confessionele) belangen van
de reeds lang bestaande inrichtingen in Brabant, die
natuurlijk voorzagen dat er een afbouwscenario voor hen
aan zat te komen. De godshuizen in Den Bosch, die
Voorburg in Vught exploiteerden, hadden in die tijd
zo'n 2.000 bedden, overigens ook voor verstandelijk
gehandicapten. Mede dankzij het belang van een universiteit
in Tilburg met een faculteit psychologie en geneeskunde,
werd in 1983 de in de ogen van tegenstanders kolossale
inrichting Jan Wier opgericht (vernoemd naar een middeleeuwse
grondlegger van de moderne psychiatrie). Jan Wier stond midden
in de stad, was met 250 bedden aanzienlijk kleiner dan menig
psychiatrisch ziekenhuis uit die tijd en was daarom terecht
trots op de titel van eerste regionaal psychiatrisch centrum
in Nederland. Beoogd werden korte opnames, een multidisciplinaire
aanpak en het aanbieden van een 'hernieuwde levensschool' aan
de patiënt - een andere term voor resocialisatie.
Elektroconvulsieve therapie werd overigens, na herintroductie,
in de lokale paaz gedaan. In 1993 fuseerde Jan Wier met het
riagg Tilburg tot ggz Midden-Brabant - de eerste succesvolle
fusie tussen een psychiatrisch ziekenhuis en een riagg. De
andere fusie in dat jaar, die van Vijverdal met het riagg
in Maastricht, zou immers maar tot 1996 standhouden.
Inmiddels zijn 38 van de 41 psychiatrische ziekenhuizen
(uit 1993) gefuseerd met minimaal 1 riagg.
Het boek is in heldere taal geschreven. De auteur, historicus,
heeft naam gemaakt als geschiedschrijver van psychiatrische
inrichtingen. Eerder werd in dit tijdschrift zijn werk
De belofte van het hiernumaals besproken over de
ontwikkeling van de ambulante geestelijke gezondheidszorg
in het gewest Breda in de periode 1929-1999 (Ravelli 2002;
Willemsen 2001).Het beeldverhaal van Paul Bogaers, dat
meeloopt met de tekst, kon mij in relatie tot die tekst
niet erg boeien. In De belofte van het hiernumaals
illustreerden de foto's het tijdsbeeld en vormden, met
de onderschriften, een aanvullend verslag van de sociale
en politieke sfeer tijdens de gebeurtenissen uit de
hoofdtekst. In dit boek zijn de foto's vaak te gekunsteld
en leiden daardoor te veel af van de tekst.
Het boek is aan te raden voor hen die geïnteresseerd
zijn in de nadagen van de institutionele ggz in de woelige
jaren zeventig, een periode waarover maar weinig zo goed
gedocumenteerde moderne geschiedenis is geschreven.
Literatuur:
Ravelli, D.P. (2002). 'De belofte van het hiernumaals.
Zeventig jaar ambulante geestelijke gezondheidszorg
in het gewest Breda 1929-1999 (Boekbespreking)'.
Tijdschrift voor Psychiatrie, 44, 870-871.
Willemsen, C. (2001). De belofte van het hiernumaals.
Zeventig jaar ambulante geestelijke gezondheidszorg in
het gewest Breda 1929-1999. Nijmegen: Sun.
D.P. Ravelli
sluit dit venster